Kronik Ağrı Sendromu

SYprk d, syısı her gün rtn genç kdınlr gibi KRONİK AĞRIDAN ŞİKAYETÇİ. Bu sendrom gözle görülemiyor m o kdr şiddetli ki, yşynlr hytının her noktsını hstlığın göre plnlmk zorund klıyor. Yprk, “BAZEN” diyor, “KEŞKE CÎDDEN HASTA GÖZÜKSEYDÎM DİYORUM. O ZAMAN HER ŞEY DAHA KOLAY OLURDU.”

Yprk Oğuz büyük olsılıkl böyle düşünüyor. O yorgunluktn ykındığınd, iş rkdşlrının gözlerini devirmesinin sebebi de bu.

ARKADAŞLARI BÎLE ONUN ABARTTIĞINI, DAHA KÖTÜSÜ, NUMARA YAPTIĞINI DÜŞÜNÜYOR.

Ağrılrı çoğu zmn 30 yşındki Yprklı o kdr yormuş oluyor ki, birçok günün sonund klblık metrod uyuyklıyor. Arb kullnmyı tercih ettiği zmnlrd, evinin önüne prk edip rbnın içinde iki st uyuyor çünkü çıkıp eve gidecek kdr bile enerjisi klmmış oluyor. Dışrıdn bknlr göre o sdece günümüzün şırı çlışn ve şırı yoruln genç kdınlrındn biri.

[gllery ids=""]

Gerçekte ise Yprk, kronik ğrı (lupus) ile yşyn ve çoğunluğunu kdınlrın oluşturduğu hstlrdn biri. Lupus, şırı yorgunluğ, eklemlerde splnıcı tipte ğrılr, kol ve bcklrınd uyuşmy neden oluyor. Hstlık, gözle görülür belirtileri olmyn, koly teşhis edilemeyen ve son zmnlrd yükselişte oln “gizli hstlıklr” grubun dâhil.

Kronik Ağrı İle Bşetme Yöntemleri

Ağrıdn etkilenenleri gösteren rkmlrs şok edici: Kronik Ağrı Sendromu Her 10 kişiden sekizi (yine, çoğu kdın) hytının bir döneminde kronik sırt ğrısındn şikâyetçi oluyor. Şimdilerde genç kdınlrın neredeyse yüzde 20’sinin kronik migreni vr ve her yıl yklşık beş milyon yetişkine oldukç ğrılı bir ks-iskelet Hstlığı oln ve kdınlrd erkeklere ornl yedi kt fzl görülen fibromiylji teşhisi konuyor. Ortopedi ve Trvmtoloji Uzmnı Doç. Dr. Çğty Öztürk’e göre, özellikle üreme çğındki kdınlrd görülen bel-ks ve eklem ğrılrı yşm klitesini düşürebiliyor.

Bu durum bir dolu ğrı kesiciyi de berberinde getiriyor: Anljezik ilç reçeteleri 1999 ve yıllrı rsınd yüzde 300 rtış gösterdi. Am ilçlr, tüm sıkıntılr çre olmıyor. Stnford Üniversitesi’nde Ağrı Uzmnı, Less Pin, Fewer Pills: Avoid the Dngers ofPrescription Opioids nd Gin Control Over Chronic Pin kitbının yzrı Doktor Beth Drnll, “Kronik hstlr, onlr uyku uyutmyn, hstlık izni lmsın ve birikimini hstne fturlrın ytırmsın sebep oln fiziksel ğrılrl boğuşuyor. Bu d yetmezmiş gibi bir de onlrın numr yptığını düşünen rkdşlr, iş rkdşlrı ve htt doktorlrl bş etmek zorund klıyor” diyor ve ekliyor: “Hstlıklrı briz oln kişilerle krşılştırıldıklrınd, kronik ğrı ile bş etmeye çlışn kdınlr genellikle dh büyük drbeler lıyor çünkü dışrıdn bkıldığınd tmmen sğlıklı görünüyorlr.”

Bir Düny sinir lifleri yoluyl beynine elektrik sinylleri gönderir. Beynin mesjı lgılr ve sen de bunun sonucund cıyı hissedersin. Zmnl d geçer.

Kronik ğrıdn şikâyetçi kdınlr bu genellemeye girmiyor tbii. Kronik Ağrı Sendromu Elektrik sinylleri sürekli bir şekilde gönderildiğinde beynin ğrı merkezi şırı yüklenir. Nov Southestern Üniversitesi Sinirsel Bğışıklık Tıbbı Enstitüsü Direktörü ve Bğışıklık Uzmnı Nncy Klims, “Bu ksiyon yk uydurbilmek için ğrı merkezi boyutsl olrk büyür; böylece vücudun ğrı lgısını d rttırır” diyor. Örneğin, Merve’nin küme tipi bş ğrılrı (hbersiz gelen ve 10-15 dkiky kdr çıkn şırı derecede ğrılı nöbetler) onu ortlm bir insn kıysl cıy dh duyrlı hâle getiriyor.

Eşit derecede rhtsız edici bir bşk hber ise kronik sendromlrın, özellikle kdınlr için genetik olbilmesi. Ayrıc, klıtımsl hstlığın olms bile, kdın biyolojin yüzünden uzun süreli ğrıy krşı svunmsız olbilirsin. Neden mi? Çünkü kdınlr, kronik hstlıklrın temel nedenlerinden biri oln enflmsyon dh ytkın. Uzmnlr, hormonlrın d bu işte pyı olduğunu söylüyor. Klims, “Testosteronun enflmsyon krşıtı özellikleri vr ve bu hormon kdınlrd erkeklere ornl 10 kt dh z” diyor. Dvrnışsl fktörleri de ekleyince, orty tm bir felket çıkıyor. Klims, hızlı tempolu, stres dolu yşm trzımızın enflmsyonu her zmnkinden dh fzl tetiklediğini belirtiyor.

Bir de şöyle bir durum vr: Mesel knser y d mide ülseri tnılrının tersine, doktorlr hücre biyopsisi y d X-ry “Her iki-üç stte bir, yptığım işi bırkmm sebep olck kdr şiddetli bşım ğrıyor. Snki biri gözümün üstüne bıçk sokuyor ve ğrı ordn yyılıyor. Kendimi sürekli bir sonrki dynılmz ğrı nöbetinin bşlmsını bekliyormuş gibi hissediyorum Merve Bşrır, 29, İstnbul küme tipi bş ğrısı Çoğu insnın ğrı lgısı bsit bir şekilde çlışır. Diyelim ki yk prmğını bir yere vurdun y d ğırlık kldırırken şırıy kçtın. Cildin, kslrın ve eklemlerindeki ğrı lıcılrı.

Tbii ki kronik sendromu oln birine sızlnmyı bırkmsını söylemezsin (değil mi?). Doktor Beth Drnll,’, “Acı içindeki bir rkdşınl bş etmek hem senin, hem de onun için zorlyıcı olbilir”diyor.

Krşın çıkbilecek bzı durumlrd, rkdşın nsıl destek olbileceğini dört senryo ile çıkldık.

DENGESİZ, UNUTKAN VE ÇILGINCA DAVRANIYOR.

Ne ypmlısın: Anlyışlı m direkt ol: “Acı çektiğini biliyorum. Ben senin için neypbilirim?” Acı çeken bir insn yrdım istemek için genellikle krşı trftn bir hreket bekler. Yrgılmdn ve kendi ürettiğin ‘dâhiyne’ çözümleri tvsiye etmeden, sdece onu dinlemen bile yeterli olur.

MACERA PLANLARINIZI YA EKİYOR YADA HİÇ YAPMAK İSTEMİYOR.

Ne ypmlısın: Ypcğınız ktivitelerin yoğunluğunu rkdşının uyum sğlybileceği şekilde zlt. Kronik ğrı hstlrı sürekli evde oturmk istemez m klblık prtiler y d şırı fiziksel ktivitelerle (doğ yürüyüşleri, müzeturlrı gibi) her zmn bş edemeyebilir. Onun evinde birlikte yemek pişirmeyi y d rbyl sinemy gitmeyi önerebilirsin.

SÜREKLİ DOKTOR RANDEVUSU VAR.

Ne ypmlısın: Onunl gitmeyi öner ve gitmişken notlr l. Arkdşın büyük olsılıkl kesin bir teşhis y d etkili bir tedvi ryışınd. Onun doktor görüşmelerinde orgnize olmsını sğlmn, stres seviyesinin düşmesine yrdımcı olck (sn d frklı bir perspektif kzndırck).

İÇİNE KAPANIK YA DA DEPRESİF GÖZÜKÜYOR.

Ne ypmlısın: Amtörtıbbi tvsiyeler verme. (Örneğin, “Bu bitki hlmd çok işe yrdı!” y d “Geçenlerde yeni bir hber okudum…” gibi.) Kendisi de büyük olsılıkl binlerce tedvi denemiş y d internette ‘çre’ rmıştır. Onun yerine, dh önce nlttığı şeyler ols bile sn içini dökmesine izin ver. Dinlerken sıkılmn y d drlmn doğl. Birbirinize müsmh gösterdiğinizde, onun ‘iyi’ nlrı çok dh güzel olck kullnrk kronik ğrılrın temelinde ytn nedeni tm olrk tespit edemiyor. Bu d deneme-ynılm yöntemine, yni frklı teşhisler ve frklı tedvilerin denendiği bir döngüye yol çrk hstyı dh d strese sokuyor.

Tbii, öncelikle doktor hsty innırs…

SESSİZCE Acı Çekmek

“50’denfzl doktor göründüm. Bzılrı ğrının sdece kfmd olduğunu söyledi. Bzılrı d fibromiyljinin ciddi bir şey olmdığı konusund diretti. Ağrı içinde uynmk bir şey, yrdımcı olcğını umduğunuz m sizi ciddiye lmyn doktorlrl krşılşmk yrı bir şey.”

Konu hstlık olduğund gördüğümüze innıyoruz. DePul Üniversitesi Psikoloji Profesörü Leonrd Json, “Gördüğümüzde tnıdığımız problemlere krşı empti göstermeye şrtlnmışız m görsel y d tnılyıcı bir knıt olmyınc bu konud zorlnıyoruz” diyor ve ekliyor: “Tekerlekli sndlyede değilseniz y d bstonl yürümüyorsnız, etrfınızdki insnlr, htt doktorlr bile, ‘Sürekli yorgunum ve cı çekiyorum’ dediğinizde ‘Bugünlerde kim çekmiyor ki?’ diye düşünüyor.”

Sonuç olrk, kronik ğrısı oln insnlr, belirtileri hkkınd konuştuğund snki sürekli şikâyet ediyormuş gibi gelebilir. Klims, çoğu hstnın meşgul ve hreketli bir yşmın yn etkilerini brttığını birden fzl sğlık profesyoneli trfındn duymuş olduğunu söylüyor.

Doktor olmynlr, kronik ğrıyı lgılmkt dh d zorluk çekiyor. Bzılrı iş ortmınd sıkıntılrını dile getiremiyor çünkü iş göremez gibi lgılnmktn korkuyor. Kronik boyun ğrısı oln 32 yşındki editör Ezgi Ky,

“Ne kdr cı çektiğim konusund ofiste genelde sessiz klıyorum” diyor. Anck Drnll, sürekli kimsenin seni dinlemediğinden y d sn innmdığındn endişe duymnın fiziksel ğrıyı rttırdığını söylüyor.

Cifte AĞRI

“Bir rkdşım benden bir 5K yrışın kydolmmı istedi. Ne kdr çok istesemde hyır demek zorund kldım. Bn ‘tembellik ediyorsun’ diye tepki verdi. Bu hem duygusl, hem fiziksel nlmd beni gerçekten incitti.”

Sed Demirel, 29, İstnbul romtoid rtrit

Sed’nın hisleri bilim trfındn destekleniyor. Olumsuz sosyl etkileşimler ve vücudun ğrıyı lgılmsı rsınd isptlnmış bir ilişki vr: Ağrı sinylleri beyne doğru giderken, limbik

AĞRI GUNLUGU

Yedi yıl önce, 33 yşındki yzr Us Kneff’in sğ yğın Morton nöromsı (ykt 3. ye 4. trk kemikleri rsındki sinirin klınlşmsı) teşhisi konmuş. Bu hstlık, on sürekli kırık cm üzerinde yürüyormuş hissi veriyor. Çok d fydsı olmyn iki meliyt geçiren Us, günün her stini ince ince plnlmk zorund:

7:30

Klkıp giyinip kpıdn çıkmıyorum. Acı içindeysem yğım 15 dkik buz tutuyorum, sonr sğ yğım fzl bsmmy çlışrk grip bir şekilde duş lıyorum.

8:30

Ortotiklerim şık ykkbılr sl sığmıyor. Tüm kıyfetlerimi çirkin ykkbılr göre seçmek zorundyım, bu d bn sürekli hstlığımı htırltıyor. Çntmd her zmn çok rht bir çift spor ykkbı, cerrhi ykkbı ve çok syıd ğrı kesici tşıyorum.

11:30

Oturrk sunum ypm konusund ustlştım. Umrım müşterilerim beni tembel ve umursmz değil, rht biri olrk görüyordur.

sisteme yni beynin duygusl kontrol merkezine uğryıp onu hrekete geçiriyor. Limbik sistemin işi, her bir ğrıyı sınıflndırmk. Genellikle çoğu ğrı kötü şns y d ptllığ yoruluyor (yk prmğını msy çrpmk y d çok ğır bir dmbılı kldırmy çlışmk gibi).

Klims, “Kronik sorunlrı oln kişilerde ise bu duygusl tepki, fiziksel tepki kdr şırı duyrlıdır” diyor. Arkdşlrının “Hydi, tembellik etme!” trzı tepkileri, zten uzun süredir ğrı çekmekte oln birini dh derin bir mutsuzluğ itebiliyor.

PLOS ONE dergisinde yyımlnn yeni bir rştırmy göre, sosyl stres ve fiziksel işkence rsındki bu bğ herkes için geçerli. Sdece, zten hst olnlrd dh şiddetli hissediliyor. Drnll, “Limbik sistemin endişe yrtmsının üstüne, duygusl stres kslrın ksılmsın, dmrlrın sıkışmsın ve klp tışının hızlnmsın sebep olur.

Sonuç olrk dh fzl fiziksel cı çekersiniz” diye çıklıyor.

Acıyı HAFİFLETMEK

“Lisedeyken bir trfik kzsı geçirdim. Arb dört tkl ttı, cmdn dışrı fırldım; klçm, leğen kemiğim ve sırt kemiğim kırıldı. Sonuçt bırktığı ğrı bzen beni çok zyıf düşürse de, ben bundn ibret değilim. Ağrım yokmuş gibi dvrnmıyorum m sevdiğim ktivitelerden vzgeçmeyecek kdr d intçıyım.”

Aslı Gömbeci, 28, İzmir sırt ğrısı

Acı veren, sdece bşklrının yrgılyıcı dvrnışlrı olmybilir. Sen de frkınd olmdn kendine çok yükleniyor olbilirsin. Sürekli rhtsızlığın üzerine düşünmek y d hstlığının hiç bitmeyeceği konusund hyıflnmk, doktorlrın “felketleştirme” dediği bir fenomenin oluşmsın sebep olbiliyor. Drnll, “Felketleştirme ypıp ypmdığını nlmnın yolu, tedviye ne kdr iyi tepki verdiğine bkmktır” diyor.

Özetle, sürekli kötüyü düşünürsen iyileşme ihtimlin zlır. Bu durum özellikle, uzun süren ğrılrın zlmsın yrdımcı oln, ilç içermeyen bütünleyici tedviler için geçerli. Arştırmlr, düzenli kupunkturun kronik bş ğrısı ve bel ğrısını hfifletmeye yrdımcı olduğunu gösteriyor. Diğer bzı rştırmlr, her çeşit kronik ğrıyı dindirmek için yog, nöroterpi ve msj terpisi yöntemlerinin mükemmel çözümler olduğunu ileri sürüyor.

(Aslı, çreyi nöromüsküler terpide bulmuş.)

Drnll, “Nsıl hissettiğini bşklrıyl pylşmk hemen her zmn iyi bir fikirdir” diyor. Am bunun bir kerelik bir konuşm olmycğını unutm. İnsnlr cını göremediği için ne dediğini gerçekten kvrmlrı birz zmn

lbilir. Elinden geldiğince dety vermeye çlış. Örneğin, “Bzen çok bşım ğrıyor” yerine, “İki gün boyunc sürebilen ve sürekli yinelenen migren ğrılrım vr” demen dh çıklyıcı olck.

Durumu ptronlr y d iş rkdşlrın çıklmk genel olrk tvsiye ediliyor m bu hem iyi, hem de kötü olbilir. Bu tmmen kişisel ve genellikle sinir bozucu bir krr m ynı zmnd şşırtıcı derecede ydınltıcı olbilir.

Bir de onlr çısındn bk: Ne kdr cı içinde olduğunu meslektşlrının bilmesinin ne kdr zor olduğunu frk ettiğinde, herhngi bir olumsuz y d duyrsız yorumu svuşturmn dh koly olur.

Son olrk, herkesin kronik ğrısı frklı ols d, ğrıdn şikâyetçi oln herkesin iyileşme yolund tcğı ortk dımlr vr. Bu dımlr briz gözükebilir m yine de çok önemli: Gecede en z sekiz st uyu; somon ve ybn mersini gibi enflmsyonl svşn besinler tüket ve stres seviyeni kontrol ltınd tutmk için elinden ne geliyors yp.

Hiçbir şey işe yrmdığınd, Merve de tıpkı Aslı gibi ne ypbileceğine odklnıyor. “Küme tipi bş ğrılrı üzerine internette bir şeyler okuyup kendimi korkutrk çok zmn geçirdim” diyor. “Şimdi ğrı içinde olmdığım zmnlrdn fydlnmy çlışıyorum.”

KENDİNE YARDIMCI OL

Kronik ğrı vklrındki rtış ile ynlış teşhisler de rtıyor. Gerçekte neyin olduğunu nlmk için bu dımlrı tkip et:

Bir ğrı günlüğü tut.

Bş ğrısı seni gece 01.00’de uyndırdıys ve sonr 04.00’te yeniden uyndırdıys, her seferinde 12 dkik sürdüyse, bunu not et. “Normlden dh fzl ğrıyor” demek pek yrdımcı olmycktır.

Doğru uzmnı bul.

Doktor Dvid Kloth, “Aile hekiminden çok memnun olbilirsin m o, senin durumunl ilgili bir uzmn olmybilir” diyor. Bir ğrı uzmnın dnışmlısın.

Bşk bir doktor görün.

Doktorun teşhisten emin gözükmüyors y d celeye getirildiğini hissediyorsn, ikinci bir görüş lmlısın.

Psikolojiyi hfifelm: Hisr Intercontinentl Hospitl iç Hstlıklrı Bölümü Uzmnı Doktor Ftm Kurl Aydın, ypıln testler sonucund hiçbir nedene bğlnmyn ğrılrd, fiziksel belirtilerle kendisini gösteren depresyonun d dikkte lınmsı gerektiğini söylüyor. Hiçbir neden olmdn şiddetli ğrılr yşıyorsn, uzmn bir psikiytristten desteklmyı düşünmelisin.

Sbırlı ol. insnlr hızlı cevplr ve çözümler istediğinden, onlr yrdımcı olck doğru kişiyi bulmktn çok (birden fzl doktor y d terpiste ihtiycın olbilir) tedviye önem veriyor. Oys sbırlı olmk, uzun süreli rhtlm için çok dh önemli.

13:00

İş yemeğine çıkmdn sormm gereken sorulr vr: Ne kdr yürüyeceğiz? Hemen oturck mıyız? Bir yndn d “bunu bşrbilirsin” diyerek kendimi cesretlendiriyorum. Eğer ğrım çoks, tuvlete gidip yğımı ovuyor ve ğrı kesici lıyorum.

15:00

Yln söylemekten çekinmiyorum. Bşk bir yerin sltsını cnımın çok çektiğini söyleyerek gideceğimiz mekânı değiştiriyorum, hâlbuki sıl sebep o mekânın kendi otoprkı olmsı.

19:00

Bzen dışrı çıkıyorum m yğımdki ğrıdn bşk bir şeye odklnmıyorum. Eğer bir rndevum vrs ve ğrı dynılmzs, cerrhi ykkbımı giyiyorum. Böylece gece boyu brdn br geçemeyeceğim y d dolnmycğım belli oluyor.

21:00

Dinlen, umudunu kybetme, tekrr et. Ağrı çok şiddetliyse uyummı engelleyebiliyor, bu d ertesi gün çok dh kötü olcğı nlmın geliyor. Bir n önce uyuyklmyı diliyorum.

Yorum Yaz