Kopuk Bğlntılr
Geçtiğimiz yz bşındn şğı kovyl buzlu su dökmeyen kimse klmmıştı. Yine de çok z kişi ALS ve diğer nörolojik hstlıklrın korkutucu rkmlrının frkınd. En önemli risk gruplrındn biri de genç kdınlr. Bilinçlenmek ve korunmk için ihtiycın oln tüm bilgiler burd.
Bütün o buz kovlrının ynı sır, Ameriklı gzeteci Nnci Ryder’ın kendisine ALS teşhisi konduğunu iln etmesiyle tüm gözler bir nd bu hstlığ çevrildi. Amerik’d bşlyn kmpny hızl tüm dünyy yyıldı. ALS (myotrofik lterl skleroz), beyin spı ve omurilikte yer ln motor sinir hücrelerinin thrip olmsı nlmın geliyor. Bu hstlığın ynı sır, Huntington, Alzheimer ve Prkinson gibi diğer nörodejenertif hstlıklrdn epey iç krrtıcı hberler geliyor. Bunlrın en kötüsü ise, hstlıklr yklnm yşının düşmesi… ABD’deki Ntionl Prkinson Foundtion’ın Medikl
Direktörü Doktor Michel Okun, “Bu hstlıklr sdece yşlılrın bşın gelmiyor. Kırklı, otuzlu ve yirmili yşlrdki insnlrd, htt ergenlik çğındki çocuklrd dhi görebiliyoruz” diyor.
Mlesefbu hstlıklrdn tmmen kçmnın bir yolu yok. Zten birçoğunun rksındki genetik nedenler, rştırmcılrın kfsını yeterince krıştırıyor. Bilim insnlrı yeni önleyici ölçümlemeler, teşhis ve tedvi yöntemleri bulmk için çblrken, sen de birz rştırmyl risk fktörlerini belirleyebilir, belirtileri önceden tespit etmene yryck dımlr tbilirsin.
ALS NEDİR?
Bu hstlıkt beyin, omurilik ve kslr rsındki mesj iletimini sğlyn motor sinir hücreleri giderek zyıflıyor ve ölüyor. Teşhis edilmesiyle birlikte beş yıl içinde kdemeli felç ve en nihyetinde solunum yetmezliği yşnıyor. Johns
Hopkins Üniversitesi’ndeki Robert Pckrd ALS Hstlığı Arştırm Merkezi’nin kurucusu ve bşknı Doktor Jeffrey Rothstein, vklrın yüzde 90’ının birdenbire geliştiğini söylüyor. Kln yüzde 10’und d ilede hstlığın izlerine rstlnıyor.
KOVAYA BİRKAÇ BUZ DAHA AT
Ice Bucket Chllenge kmpnysı ile ALS Assocition için toplnn pr 115 milyon dolr ulştı. Anck Türkiye’de rkm, istenen miktrlrın çok ltınd. Dh fzlsını ypmk istiyorsn birkç önerimiz vr:
HESAP NUMARASINA BAĞIŞ YAP Türkiye’de ALS hstlığın dir tek bir dernek bulunuyor. O d ALS MNH Derneği. Bğış ypmk için Als.org. tr dresinden hesp numrsını öğrenebilirsin.
SMS İLE BAĞIŞ YAP Dh küçük bir bütçen vrs ALSBAGIS yzıp 2576’y SMS gönderebilirsin.
Tüm GSM opertörlerinden geçerli bu uygulmyl 1 SMS krşılığınd A5’iik yrdım ediyorsun.
GÖNÜLLÜ OL Pr yerine zmnını bğışlybilir ve ALS MNH Derneği’nin gönüllü kdrosun ktılbilirsin. Dernek yetkilileri, hstlr için morlin bşlı bşın bir tedvi olduğun innıyor.
VE TEŞHİSİ
İlk belirtiler bir elde zyıflm ve ğırlık hissetmekle kendini gösteriyor. Ardındn bu his diğer ele, sonr kollr geçiyor. Konuşmd yvşlm ve yürürken sendeleme şeklinde devm ediyor. Ne yzık ki, rhtsızlığı bütün yönleriyle ölçebilen bir teşhis metodu bulunmuyor. Bunun yerine doktorlr, benzer belirtilere ship diğer hstlıklrı (bel fıtığı y d Lyme hstlığı) eleyerek tespit etme yolun gidiyor.
EYLEM PLANI
Bir rştırmy göre, cnlı prlk renklerde, ntioksidn deposu besinler tüketmek ALS belirtilerini ertelemeye y d lt etmeye yrdımcı oluyor. Ceviz ve keten tohumu gibi yiyeceklerde bulunn Omeg-3 yğ sitlerinden yüksek ornd lmk, serbest rdiklleri ve enflmsyonu (bu ikisi nöronlrın bş düşmnı) engellediğinden riski düşürebiliyor. Rothstein, sigrnın ise ALS ile doğrudn ilişkisi olduğunun ltını çiziyor.
Ebeveynden mirs kln genetik bozukluk nedeniyle bir protein mutsyon uğruyor ve en fzl 25 yıl içinde istemsiz ksılmlr, konuşmnın ve dengenin bozulmsı ile şırı öfke gibi psikiytrik problemlere yol çıyor.
BELİRTİLERİ VE TEŞHİSİ
Yüzde vey kol ve bcklrd kontrol edilemeyen ks ksılmlrı, koordinsyon kybı, depresyon ve sbiyet en önemli belirtiler.
EYLEM PLANI
Hreketlilik kybı, duygu durum değişiklikleri ve depresyonl mücdele etmek için reçeteli ilçlr kullnılbiliyor. Msschusetts Hstnesi’nden Nörodejenertif Hstlıklr Uzmnı Doktor Din Ross, düzenli egzersizin kslrın formunu dh uzun süre korumsın yrdım ettiğini ve sğlıklı kilo rlığınd klmnın
hstlığın seyrini yvşltcğını söylüyor. Test sonuçlrı pozitif çıkn ve risk grubund yer ln kdınlr, son bilimsel gelişmeler syesinde gelecekteki çocuklrını bu felketten kurtrm şnsın ship: Doktorlr tüp bebek yöntemiyle embriyolrı inceleyebiliyor ve rhme Huntington DNA’sı tşımyn embriyoyu yerleştirebiliyor.
ÖLÜMÜ BEKLERKEN YAŞAMAK
“Dokuz yıl önce gen testim pozitif çıktığınd oturup ğldım. Bunun iki nedeni vrdı; ilemde Huntington hstlığının görüldüğünü ve bir gün benim de yklncğımı bilmenin yrttığı boşlm ve beni neyin beklediğini bilmenin yrttığı korku. Bir süre, her sendelediğimde y d bir şeyleri unuttuğumd “İşte bşlıyor” dedim. Üç yıl önce depresyon girdim ve muhtemelen bu
benim ilk belirtim syılıyor. Antidepresn ilç lmk işe yrdı. Aynı şekilde, kendisi y d eşi Huntington hstlığın yklnn 30 yş ltı bir grup hstyl görüşmek de bn yrdım etti. Şimdi tökezlediğimde hemen pniğe kpılmyıp bunu tltbiliyorum. Htt eşimle tüp bebek yöntemiyle bebek shibi olmyı bile düşünüyoruz.”
ALS hstlığı nedir? Amyotrofik lterl skleroz ( ALS hstlığı … 3KMod
[gllery ids=""]
